“en zo vrij en onafhankelijk als dit jong streven, zij ook het oordeel van het publiek”
(woorden uit de begindagen van De Onafhankelijken.)
“Naakt in de Koestraat”
1970
Vier pagina’s uit de catalogus
van de expositie
Leden van De Onafhankelijken
1935
Expositie en activiteiten
in CBK
Oranje Vrijstaatkade 71
Amsterdam Oost
Van harte welkom !
Vrije Academie
aan de Koestraat
jaren 60
Overzicht expositie
in het CBK gebouw
“Het atelier van De Onafhankelijken in de Koestraat”
Berty Sieverding
Tentoonstellingsgebouw
aan de
Amstelveenseweg,
ontworpen door architect
Harry Elte
De jubileumviering werd mede mogelijk gemaakt door:
VAN BEEK
Amsterdam
Van der LINDE
Amsterdam
De Onafhankelijken 100 jaar – het verleden, heden en de toekomst van een Amsterdamse Kunstenaarsvereniging
De viering van het 100 jarige bestaan zal geheel in het teken staan van Verleden – Heden – Toekomst.
Centraal staat een jubileumtentoonstelling van de leden en een aansluitend landelijk symposium over toekomstmogelijkheden van kunstenaarsverenigingen.
Zie ook de website www.deonafhankelijken100jaar.nl
Hierin zijn o.a. de interviews met de kunstenaars te zien / te beluisteren en een opname van de compositie ZONGK die speciaal voor dit jubileum werd gemaakt door Eric de Clercq en Nora Mulder
VERLEDEN EN HEDEN: expositie
- Data en plaats
- Opening
- Expositiethema “Wat je ziet dat ben je zelf”
- Muzikale compositie
- Videopresentatie
- Activiteiten tijdens de expositie
- Landelijk symposium
- Virtueel museum De Nieuwe Vleugel
VERLEDEN
De Kunstenaarsvereniging de Onafhankelijken is in 1912 opgericht in navolging van een internationale beweging die zich overal in Europa verzette tegen de gevestigde orde van de Salonkunst in die tijd. Als protest tegen de heersende opvattingen in kunst en cultuur streefde men naar vrijheid van werken door het organiseren van ‘juryvrije exposities’. In de beginjaren jaren hield men halfjaarlijkse exposities, waarop werken van vertegenwoordigers van zeer uiteenlopende stromingen te zien waren. De Onafhankelijken hebben een belangrijke rol gespeeld in de omslag in de beeldende kunst die aan het begin van de twintigste eeuw
plaatsvond.
Op verschillende exposities in de eerste jaren was het vernieuwende werk van buitenlandse kunstenaars te zien, zoals van Henri Le Fauconnier, Marc Chagall, Wassily Kandinsky en Francis Picabia. Van de Nederlandse exposanten kunnen worden genoemd Charley Toorop, Arnout Colnot en Erich Wichman.
In 1924 organiseerde men een expositie over de recente Duitse kunst met werken van de expressionisten zoals Max Pechstein, Alexej von Jawlensky en Erich Heckel. In 1927 volgt een belangrijke tentoonstelling met werken van Wassily Kandinsky in het Stedelijk Museum en in 1929 schonk men via een tentoonstelling veel aandacht aan de Duitse kunststroming Neue Sachlichkeit die inmiddels ook in Nederland aan invloed won (Nieuwe Zakelijkheid). In 1930 kon men dankzij de inspanningen van de Onafhankelijken kennismaken met het in die dagen verrassende werk van het Surrealisme.
Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden er problemen tussen De Onafhankelijken en Willem Sandberg van het Stedelijk Museum. Voor Sandberg was de kunstenaars-vereniging te behoudend voor de naoorlogse fase van experimentele kunst. Hij zag liever niet dat De Onafhankelijken hun periodieke exposities in het Stedelijk Museum zouden houden. De vereniging exposeerde daarom aanvankelijk in Museum Fodor, maar keerde in 1963 weer in het Stedelijk Museum terug in de speciaal voor de verenigingen aangebouwde Nieuwe Vleugel. Deze situatie duurde tot 1993 toen de relatie met het Stedelijk Museum werd verbroken (onder hevig protest). Daarna werd 5 jaar onderdak gevonden in De Zaaijer, een voormalige kerk aan de Keizersgracht Na deze periode werd op diverse plaatsen geëxposeerd.
In de jaren tussen 1965 en 2005 organiseerden leden van De Onafhankelijken enkele keren per week open inloopateliers in een pand aan de Koestraat 5 te Amsterdam. Bekende (Charlotte v. Pallandt) en minder bekende kunstenaars werden zo in de gelegenheid gesteld zich toe te leggen op modeltekenen en -boetseren. Aan deze productieve bijeenkomsten kwam een einde toen met name het stadsdeel Centrum de huur drastisch verhoogde zodat de vereniging de huur niet meer kon opbrengen.
Het archief van de vereniging, bestaande uit ledenlijsten, catalogi en gastenboeken, is ondergebracht bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) te Den Haag.
VERLEDEN EN HEDEN: expositie
Data en plaats
25 oktober t/m 17 november 2012
Openingstijden:
Di.– Za.: 11-17 uur
Do.: 11-20 uur
CBK Amsterdam Oost
Oranje-Vrijstaatkade 71
1093 KS Amsterdam
T: 020-2535456
E: cbk@oost.amsterdam.nl
Opening
Donderdag 25 oktober 17.00 uur; inloop vanaf 16.30 uur
Expositiethema “Wat je ziet dat ben je zelf”
46 leden tonen een recent werk dat een relatie heeft met het werk van een oud-lid van de vereniging. Iedere exposant heeft een werk van een kunstenaar uit het verleden van De Onafhankelijken gekozen waarmee hij of zij zich verwant voelt ( of tegen wie hij zich juist afzet.) Een foto van dit werk komt naast het werk van de huidige kunstenaar te hangen met daarbij de motivatie voor de keuze. Door de persoonlijke keuze van de kunstenaar zal de
bezoeker niet alleen kennismaken met een stukje geschiedenis van de vereniging, maar ook op een andere manier naar het werk van de kunstenaar kijken: wat de kunstenaar ziet (heeft gekozen) zegt ook iets over hemzelf: wat je ziet ben jezelf.
Muzikale compositie
In 1912 heeft men ter gelegenheid van de oprichting musici de opdracht gegeven een stuk te componeren. Het programmaboekje van de muziekuitvoering in het oprichtingsjaar is niet bewaard gebleven, in elk geval niet bij de RKD. Wel hebben we kopiëen van het boekje uit 1914, van het programma bij de 3e Internationale jury-vrije tentoonstelling, en drie programmaboekjes uit 1919. In dat jaar organiseerden de Onafhankelijken 10 concerten en 1 muzikale voordracht. Het erecomite onder voorzitterschap van Willem Mengelberg, bestond uit directeuren van conservatoria en componisten, waaronder Alphons Diepenbrock en Julius Röntgen. De laatste was persoonlijk bevriend met Alma en Gustav Mahler. Al met al een bijzonder gezelschap.
Geheel in deze traditie hebben de Onafhankelijken pianiste en cymbalonspeler Nora Mulder en Eric de Clercq, componist, uitgenodigd speciaal voor het 100-jarig jubileum een compositie te maken. Het werk zal tijdens de opening van de tentoonstelling worden uitgevoerd/ ten gehore worden gebracht.
Videopresentatie
Op de expositie is een video te zien waarin alle exposerende kunstenaars in een interview toelichten voor welke kunstenaar uit het verleden ze hebben gekozen. Hierdoor ontstaat een uniek beeld van de geschiedenis van De Onafhankelijken. Een dvd van deze video zal toegevoegd worden aan de catalogus van de expositie. Interviews: Nora Hooijer. Camera en montage: Rik en Tijmen Lodewijk.
Activiteiten tijdens de expositie
- Lezing
Historica Karlijn de Jong zal tijdens de expositie in het gebouw van het CBK een lezing geven over de achtergrond en de geschiedenis van de vereniging. Karlijn de Jong is een specialiste op het gebied van de Onafhankelijken. Ze is werkzaam op het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, in Den Haag (RKD). De inleiding van de catalogus is van haar hand. Tijdstip donderdag 1 november om 19.30 in het CBK gebouw
- Rondleiding door Carien Engelhard en Gerda van Bockxmeer
Zij zal op een luchtige, informatieve en vooral interactieve manier groepen van 6 tot 12 mensen rondleiden. Omdat Carien al 10 jaar lid is, kent zij de leden van de vereniging goed. Zij kan daarom bij het werk interessante achtergrondinformatie geven. Tijdens de rondleiding bespreekt zij de verschillen en de verwantschappen tussen het geëxposeerde werk en het werk van de gekozen kunstenaar uit het verleden en de inspriatiebronnen voor het werk
Rondleiding Carien Engelhard op zondag 4 november van 13.00-14.00 uur
Rondleiding Gerda van Bockxmeer op zaterdag 17 november van 14.00-15.00 uur
Tijdens de rondleiding van Gerda kunnen kinderen deelnemen aan een educatieve workshop kijken en
tekenen, door Marieke Hunze
- Workshops
Deze worden georganiseerd door Lijm-lab. Scholen en andere instellingen uit Amsterdam Oost zullen worden uitgenodigd deel te nemen
aan het educatieve programma. Het programma is gebaseerd op het idee van de tentoonstelling: Kijken en keuzes maken, wat zegt het over je zelf? In een workshop van anderhalf uur maken de leerlingen eerst zelf een stilleven of een portret. Daarna zoeken ze uit de tentoonstelling een kunstwerk dat ze interessant vinden. Vervolgens bespreken ze de verschillende manieren van kijken. De workshop vindt plaats midden in de tentoonstelling (zie onder: vrije academieruimte). Tijdstippen in overleg met de school.
- Openbare lessen – het tekenen naar model of portret
Een deel van de expositieruimte zal als atelier worden ingericht. Om de sfeer van de vrije academie in de Koestraat, (40 jaar lang de zetel van De Onafhankelijken) weer te geven, zal gebruik gemaakt worden van enkele attributen van het atelier van de in 2011 overleden kunstenaar Ies Jacobs.
Bezoekers kunnen spontaan deelnemen aan het tekenen. Materiaal is aanwezig. Begeleider van de openbare lessen:
Donderdag 1 november van 14.00-16.00 uur portrettekenen door Joost van der Krogt.
Donderdag 8 november modeltekenen van 14.00 – 16.00 uur, door Marion Molier
- “In gesprek met”
Een interview met een van de exposanten die in Amsterdam Oost woont of werkt. Dit wordt georganiseerd door het CBK. Het is een vast onderdeel van het programma van de CBK.
De geinterviewden zullen zijn: Roland Broekhuis en Sigrid van Essel. Zij zullen oa vertellen over hun keuze voor een kunstenaar uit het verleden van De Onafhankelijken.
Tijdstip: zaterdag 17 november van 15.00=15.45
SPECIALE CATALOGUS
De catalogus heeft een zeer bijzondere vormgeving ( Marleen Swenne en Klara Paternotte www.mixxer.nl)
Elke pagina heeft zijn eigen vorm gekregen, in samenhang met tekst en beeld. Het is een verzameling van verhalen geworden: iedere kunstenaar vertelt over zijn of haar keuze voor een kunstenaar uit het verleden. Karlijn de Jong schreeft een uitgebreide historische inleiding en Nora Hooijer een afsluitend hoofdstuk dat samenhangt met het symposium op 9 november.
TOEKOMST
Landelijk symposium
Hoe zou de verenigingsvorm er voor de toekomst uit moeten zien? Waar en hoe ligt de behoefte van de jongere kunstenaar? Welke nieuwe middelen zou een vereniging kunnen gebruiken en welke oude waarden zouden er vooral behouden moeten worden?
Deze vragen zullen de leidraad zijn voor een door De Onafhankelijken geïnitieerd symposium, dat in nauwe samenwerking met kunstenaarsbond FNV-KIEM wordt georganiseerd. Het programma van het symposium bestaat uit een lezing en debat. Twee kunstenaars van verschillende generaties zullen worden geïnterviewd over het nut van een kunstenaarsvereniging in deze tijd.
Virtueel museum De Nieuwe Vleugel
De middag van het debat zal worden afgesloten met de presentatie en lancering van het interactieve, digitale 3D museum www.nieuwevleugel.nl van Nora Hooijer en Rik Lodewijk.
Het digitale museum zal een presentatieplek worden voor Amsterdamse kunstenaars in de traditie van de voormalige Nieuwe Vleugel van het Stedelijk Museum. De Nieuwe Vleugel werd gebouwd om kunstenaarsverenigingen, die voorheen in het museum zelf konden exposeren, een nieuwe tentoonstellingsruimte te geven. Het was decennia lang de plaats waar een breed scala aan verenigingen, van tekenaars tot vormgevers, zich kon presenteren. Een plek als deze wordt in deze tijd node gemist. Daarom in deze tijd van weinig geld en fysieke ruimte, maar volop digitale mogelijkheden: www.nieuwevleugel.nl.
Het museum stelt zich ten doel kunstenaars te laten exposeren rond thematentoonstellingen met open inschrijving. Er zal ruimte zijn voor traditionele vormen van kunst, maar juist ook voor nieuwe. De jubileumtentoonstelling van De Onafhankelijken zal in zijn geheel digitaal worden omgezet en te zien zijn als openingstentoonstelling van het nieuwe museum. Ieder werk zal achtergrondinformatie bevatten over zowel het werk als de kunstenaar zelf.
Plaats en datum van het symposium worden nog bekend gemaakt
Social media : facebook